Η ενθάρρυνση – Σημαντική για την αυτοπεποίθηση των παιδιών

Και ποιος δε θα ήθελε να εκτιμούν την προσπάθειά του, να δέχεται θετικά σχόλια για το αποτέλεσμα της δουλειάς του, και να έχει κάποιον δίπλα του που θα τον αγαπά και θα τον στηρίζει ακόμα και αν τελικά δεν καταφέρει να πετύχει το στόχο του. Όλοι μας έχουμε ανάγκη την ενθάρρυνση και την στήριξη από τους ανθρώπους γύρω μας για να συνεχίσουμε να πιστεύουμε στον εαυτό μας και στις δυνατότητες μας. Όταν δεν υπάρχει αυτό, το πιθανότερο είναι ότι θα εγκαταλείψουμε την προσπάθεια δημιουργώντας στο μυαλό μας μια αρνητική πεποίθηση που θα αποτρέπει την εμπλοκή μας ξανά με το ίδιο αντικείμενο. Για τους ίδιους ακριβώς λόγους, τα παιδιά έχουν ανάγκη την ενθάρρυνση των γονιών τους.

Οι παιδοψυχολόγοι Ντινκμέγιερ και Μακ-Κέι, προτείνουν στους γονείς να αποφεύγουν τις παρακάτω συμπεριφορές οι οποίες ουσιαστικά αποθαρρύνουν τα παιδιά αντί να τα ενθαρρύνουν:

1. Αρνητικές προσδοκίες

Όταν οι γονείς πιστεύουν ότι το παιδί δε θα πετύχει μια δύσκολη δουλειά, του περνάνε αυτό το μήνυμα με πολλούς τρόπους – είτε λεκτικά, είτε με τη γλώσσα του σώματος και τις εκφράσεις τους. Το αποτέλεσμα είναι το παιδί να αρχίσει να αμφιβάλει για τις ικανότητές του και να συμπεριφέρεται όπως ακριβώς περιμένανε οι γονείς, αποτυχαίνει.

2. Παράλογες απαιτήσεις

Συχνά οι γονείς έχουν απαιτήσεις από τα παιδιά που είναι αδύνατο να τις ικανοποιήσουν. Πρέπει να τα καταφέρνουν σε ό,τι μετράει για τους γονείς – σχολείο, αθλητισμός, κλπ. Όταν οι γονείς έχουν συνεχώς αυξημένες απαιτήσεις, δίνουν το μήνυμα στο παιδί ότι περιμένουνε από αυτό ακόμα περισσότερα και οτιδήποτε και αν κάνει, ποτέ δεν είναι αρκετά καλό. Μην περιμένετε επιτυχίες που είναι πέρα από την ηλικία και τις δυνατότητες του παιδιού.

3. Ανταγωνισμός ανάμεσα στα αδέρφια, στους συμμαθητές, στους φίλους

Συχνά, οι μεγάλοι καλλιεργούμε ταν ανταγωνισμό ανάμεσα στα παιδιά. Μπορεί να επαινούμε το παιδί που έχει πετύχει, ενώ μπορεί να αγνοούμε ή να επικρίνουμε εκείνο που έχει αποτύχει. Αρκετά συχνά, ένα παιδί μπορεί να αποκτά ικανότητες σε εκείνο τον τομέα όπου το αδερφάκι ή ο φίλος του δεν μπορεί να τα καταφέρει έτσι ώστε να αισθάνεται ότι υπερέχει. Το ίδιο παιδί ίσως αποφασίσει να μη δοκιμάσει τις ικανότητές του σε τομείς όπου οι άλλοι τα καταφέρνουν, γιατί μπορεί να φοβηθεί την αποτυχία. Είναι σημαντικό οι γονείς να ενθαρρύνουν όλα τα παιδιά χωρίς να τα συγκρίνουν ποτέ μεταξύ τους.

4. Υπερβολικές φιλοδοξίες

Μερικοί γονείς θέλουν να είναι οι καλύτεροι, να είναι τέλειοι, γιατί φοβούνται πως αν δεν είναι, δεν ανταποκρίνονται σωστά στο ρόλο τους ως γονείς. Για να το πετύχουν όμως αυτό ζητούν την τελειότητα και από τα παιδιά τους. Η αντιμετώπιση αυτή ίσως επηρεάσει τα παιδιά κάνοντάς τα να μην προσπαθούν τίποτα, αν δεν είναι σίγουρα ότι θα έρθουν πρώτα. Το αποτέλεσμα θα είναι να αποφεύγουν αυτούς τους τομείς στους οποίους βλέπουν ότι υπάρχει περίπτωση να αποτύχουν.

5. Μην παρουσιάζετε τον εαυτό σας ως τέλειο και αλάνθαστο στο παιδί σας

Μιλήστε του για τους δικούς σας φόβους, τις δικές σας αποτυχίες, τα δικά σας διλήμματα. Τα παιδιά δεν έχουν ανάγκη από γονείς θεούς αλλά από αληθινούς ανθρώπους που μπορούν να αισθάνονται πραγματικά κοντά τους.

Προσπαθήστε να ενθαρρύνετε τα παιδιά με τους παρακάτω τρόπους:

1. Δεχτείτε τα παιδιά όπως είναι, όχι όπως θα έπρεπε να είναι

Αν θέλετε τα παιδιά να πιστέψουν ότι αξίζουν, πρέπει ειλικρινά να τα δεχτείτε όπως είναι, με όλες τις ατέλειές τους. Φανταστείτε πως θα ήταν αν σας θύμιζαν συνέχεια τα δικά σας λάθη. Θα νιώθατε ότι αξίζετε; Οι άνθρωποι δεν μπορούν να βελτιωθούν αν δεν νιώσουν αρκετά καλά με τον εαυτό τους. Φανταστείτε τώρα πως θα νιώθατε αν σας ενθάρρυναν συνέχεια και ξέρατε ότι μέσα στην οικογένειά σας σας εκτιμούν και σας πιστεύουν. Περάστε το μήνυμα στα παιδιά ότι εκτιμάτε σαν ανθρώπους, άσχετα από την επιτυχία τους. Όταν τα δεχτείτε όπως είναι, τα βοηθάτε να νιώσουν ότι αξίζουν σαν άνθρωποι και έτσι τα δίνετε το θάρρος να συνεχίσουν την προσπάθειά τους.

2. Ενεργείστε θετικά

Όταν ενθαρρύνετε, μην κάνετε ταυτόχρονα αρνητικές παρατηρήσεις όπως “Ναι, τα κατάφερες αρκετά καλά, αλλά θα μπορούσες να βάλεις όλους τους τόνους στις λέξεις”. Μεριές φορές οι γονείς θέλοντας από τα παιδιά να κάνουν το καλύτερο, ακυρώνουν την προσπάθεια των παιδιών συνοδεύοντας την επιβράβευση με ένα «αλλά». Όταν προκύπτουν προβλήματα, χρησιμοποιείστε μεθόδους που δείχνουν σεβασμό στο παιδί – ακούστε τι έχει να σας πει και βοηθήστε στην επίλυση των προβλημάτων χρησιμοποιώντας τις φυσικές και λογικές συνέπειες. Αποφύγετε τον πειρασμό να επέμβετε όταν το παιδί προσπαθεί να λύσει ένα πρόβλημα ή να ολοκληρώσει κάτι. Η επέμβαση δίνει το μήνυμα μιας καλυμμένης κριτικής. Αν το παιδί ζητήσει τη βοήθειά σας, περιορίστε τις παρατηρήσεις σας στη μορφή προτάσεων <<Τι νομίζεις ότι θα γινόταν αν … Σκέφτηκες να …. Βρήκα ότι είναι πολύ βοηθητικό να …>>. Αν τα παιδιά ζητούν τη βοήθειά σας με σκοπό να επισύρουν την άτοπη προσοχή ή να αποφύγουν να σκεφτούν ή να εργαστούν ανεξάρτητα, πείτε τους ότι έχετε εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους.

3. Πιστέψτε στα παιδιά για να μπορέσουν να πιστέψουν στον εαυτό τους

Προσπαθήσετε να παραβλέπετε τα λάθη του παιδιού και να του δείχνετε ότι το εμπιστεύεστε. Να τονίζετε τις θετικές πλευρές των προσπαθειών του. Αν δεν συμπεριφερθεί σωστά, ξεχωρίστε την πράξη από το παιδί. Να κρίνετε τη λανθασμένη πράξη αλλά ποτέ το παιδί. Είναι άλλο να πείτε, «αυτό που έκανες είναι λάθος» και να εξηγήσετε στη συνέχεια το γιατί, και άλλο να πείτε, «είσαι λάθος». Αυτό ακυρώνει το παιδί ως οντότητα. Στην πρώτη περίπτωση δημιουργείται απόσταση ανάμεσα στην πράξη και στο παιδί, αφήνοντας περιθώρια διόρθωσης. Στη δεύτερη περίπτωση ενθαρρύνετε την παραίτηση του παιδιού και μειώνετε την αυτοεκτίμησή του.

4. Δώστε προσοχή στη συνεισφορά και στα θετικά σημεία του παιδιού

Για να νιώσει ότι επαρκεί ένα παιδί, πρέπει να αισθανθεί ότι είναι χρήσιμο και ότι η συμμετοχή του μετράει μέσα στην οικογένεια. Αναγνωρίστε τις ικανότητές του και προτείνετε τρόπους να χρησιμοποιήσει αυτές τις ικανότητες για να βοηθήσει τα μέλη της οικογένειας.

5. Αναγνωρίστε την προσπάθεια και τη βελτίωση το ίδιο όπως και το τελικό αποτέλεσμα Όταν οι γονείς επιδιώκουν μια επιτυχία π.χ. ένα καλύτερο βαθμό στα μαθηματικά, μερικά παιδιά συμπεραίνουν ότι δεν είναι αρκετά καλά αν δεν πλησιάσουν την τελειότητα. Η ενθάρρυνση όμως υπονοεί λογικές προσδοκίες που επιτυγχάνονται βήμα, βήμα. Υπονοεί ότι πρέπει να δεχτείτε την προσπάθεια και την αποτυχία του παιδιού, το ίδιο όπως και τις επιτυχίες του.

6. Επιμείνετε στην ενθάρρυνση και λιγότερο στον έπαινο

Ο έπαινος μπορεί να είναι αποθαρρυντικός διότι είναι ένα είδος ανταμοιβής. Δίνεται όταν κερδίζουμε, όταν είμαστε οι καλύτεροι. Η υπερβολική εξάρτηση από τον έπαινο μπορεί να έχει ανασταλτικά αποτελέσματα. Τα παιδιά ίσως πιστέψουν ότι η αξία τους εξαρτάται από τη γνώμη των άλλων, ίσως τα κάνει να θέλουν να συνεργαστούν μόνο όταν τα επαινούν, ίσως πιστέψουν ότι αξίζουν μόνο όταν ευχαριστούν τους άλλους ή ίσως τα κάνει να παραιτηθούν από κάθε προσπάθεια προκειμένου να αποφύγουν πιθανή αποτυχία. Από την άλλη πλευρά, η ενθάρρυνση δίνεται για την προσπάθεια ή για την βελτίωση, όσο μικρή και ελάχιστη κι αν είναι. Μπορεί να δοθεί και όταν τα παιδιά έχουν πεσμένο ηθικό, όταν νιώθουν ότι δεν τα καταφέρνουν πολύ καλά, ή όταν αντιμετωπίζουν μια αποτυχία.

Ακολουθούν μερικά παραδείγματα με τα οποία οι γονείς μπορούν να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους:

Φράσεις που δείχνουν παραδοχή:

Μου αρέσει ο τρόπος που το χειρίστηκες.
Μου αρέσει ο τρόπος που αντιμετωπίζεις αυτό το πρόβλημα.
Χαίρομαι που σου αρέσει η μελέτη.
Χαίρομαι που ευχαριστήθηκες με …, ή χαίρομαι που πέρασες καλά με αυτό.
Εφόσον δεν είσαι ικανοποιημένος, τι νομίζεις ότι πρέπει να κάνεις ώστε να ικανοποιηθείς αρκετά;
Πώς νιώθεις για αυτό;